Cukrzyca ciążowa

Materiały edukacji zdrowotnej dla Pacjentów i ich rodzin.

Cukrzyca ciążowa

Definicja

Cukrzyca ciążowa jest stanem, w którym utrzymuje się podwyższone stężenie glukozy we krwi. Pojawia się ona wyłącznie u tych kobiet, które przed ciążą nie miały rozpoznanej cukrzycy. Zaburzenie to ustępuje po porodzie. Przyczyną cukrzycy ciążowej jest wzrost stężenia niektórych hormonów.

Do czynników sprzyjających cukrzycy ciążowej należą:

☹ ciąża po 35 roku życia,

☹ porody z dużą masa urodzeniową powyżej 4 kg,

☹ nadciśnienie tętnicze, otyłość,

☹ obciążenie rodzinne cukrzycą typu 2 lub Insulinooporność,

☹ cukrzyca w poprzednich ciążach.

Wpływ cukrzycy na przebieg ciąży

Glukoza, w odróżnieniu od insuliny przenika przez barierę łożyskową, a co za tym idzie – hiperglikemia „wysoki cukier” u matki powoduje zwiększenie stężenia glukozy w krwi płodu, pobudzenie i wzrost płodowych wysp Langerhansa oraz nadprodukcję insuliny, która z kolei powoduje makrosomię płodu (płód za duży do wieku płodowego) oraz jego niedojrzałość.

W takiej sytuacji istnieje większe ryzyko powikłań położniczych, jak:

☒ częstsze rozwiązanie za pomocą cięcia cesarskiego,

☒ urazy okołoporodowe,

☒ wielowodzie,

☒ nadciśnienie tętnicze i stan przedrzucawkowy,

☒ niski wynik oceny noworodka w skali Apgar.

Kryteria rozpoznawania cukrzycy

Jeżeli u kobiety ciężarnej glikemia na czczo wykonana podczas pierwszej wizyty będzie mieściła się w zakresach normy, to kolejne badanie diagnostyczne w postaci doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT) wykonuje się planowo pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży, lub wcześniej w razie objawów sugerujących zaburzenia tolerancji węglowodanów.

Jeżeli u kobiety bez czynników ryzyka stężenie glikemii na czczo oznaczone podczas pierwszej wizyty wyniesie ≥ 92 mg/dl (5,1 mmol/l) - należy niezwłocznie wykonać dalszą diagnostykę:

☒ doustny test obciążenia glukozą (OGTT) w przypadku glikemii w przedziale 92 – 125 mg/dl (5,1 - 6,9 mmol/l)

☒ powtórne oznaczenie glikemii na czczo w przypadku glikemii >125 mg/dl (> 6,9 mmol/l)

Stężenie glukozy w osoczu w teście OGTT:

☒ na czczo 92 – 125 mg/dl (5,1 - 6,9 mmol/l),

☒ 60 minuta ≥ 180 mg/dl (> 10,0 mmmol/l),

☒ 120 minuta 153–199 mg/dl (8,5 - 11,0 mmol/l).

Cukrzyca ciążowa (GDM) jest rozpoznawana, gdy spełnione jest przynajmniej 1 z 3 wyszczególnionych kryteriów.

Zasady pomiaru glikemii:

☒ przed wykonaniem pomiaru glikemii: umyj ręce ciepłą wodą z mydłem, a także delikatnie wymasuj palec, który będzie nakłuwany,

☒ podczas wykonywania badania nakłuwaj boczne powierzchnie opuszek palców, za każdym razem wybieraj inne miejsce,

☒ zbliż pasek testowy włożony do glukometru do kropli krwi i zaczekaj aż kropla krwi zostanie zassana,

☒ po każdym badaniu wymień lancet na nowy,

☒ notuj uzyskane wyniki w dzienniczku.

Wyniki pomiarów mogą zostać zaburzone przez:

☒ pozostawienie na dłoniach kremu do rąk,

☒ wykonanie badania w wysokiej temperaturze lub skrajnie niskiej,

☒ wyciśnięcie kropli krwi na siłę,

☒ zabrudzenie dłoni.

Aktualnie za docelowe wartości glikemii uznawane są:

☒ na czczo i przed posiłkami: 70 – 90 mg/dl (3,9 – 5,0 mmol/l),

☒ w 1 godzinie po rozpoczęciu posiłku: < 140 mg/dl (< 7,8 mmol/l) lub po 2 godzinach < 120 mg/dl (6,7 mmol/l),

☒ między godziną 2 a 4 po posiłku: 70 – 90 mg/dl (3,9 – 5,0 mmol/l).

Leczenie cukrzycy ciążowej

Podstawą leczenia cukrzycy w ciąży jest dieta, która opiera się na kilku podstawowych zasadach:

☒ ograniczenie cukrów prostych, posiłki w oparciu o węglowodany złożone,

☒ jedzenie regularnych posiłków,

☒ unikanie dużych porcji, jedzenie częściej (5 posiłków), ale w umiarkowanych ilościach,

☒ komponowanie posiłków złożonych (białko, tłuszcze, węglowodany); unikanie posiłków wyłącznie węglowodanowych,

☒ wyeliminowanie z diety słodyczy, soków owocowych, owoców, niekiedy także mleka (u części osób mleko powoduje przecukrzenia).

Zalecane są węglowodany o niskim indeksie glikemicznym. Indeks glikemiczny jest formą klasyfikacji produktów na te, które podnoszą poziom cukru szybko lub wolniej. Niski indeks glikemiczny posiadają produkty poniżej 55, średni 56 - 69, wysoki powyżej 70. Produkt im bardziej przetworzony, rozdrobniony i dojrzały tym wyższy jego indeks. Bardzo ważne jest aby dieta kobiety z cukrzycą ciążową była bogata w błonnik, który spowalnia wchłanianie cukrów. Podobnie na obniżenie indeksu glikemicznego działają białka i tłuszcze. Swój posiłek najlepiej komponować na zasadzie zdrowego talerza. Połowę talerza powinny stanowić warzywa, 1⁄4 białka oraz węglowodany złożone (pełnoziarniste produkty zbożowe), natomiast tłuszcze są uzupełnieniem posiłku w najmniejszym stopniu. Wysoko błonnikowe produkty najbardziej polecane to brązowy ryż, kasze gruboziarniste, pełnoziarniste pieczywo z ziarnami, koniecznie zawierające ciemną mąkę co najmniej typ 1850. Dzienna porcja warzyw powinna wynosić ok. 500 g/dobę. Spożycie owoców kształtuje się na poziomie ok. 200 g/dobę. Należy pamiętać, że im bardziej dojrzałe owoce, tym wyższy IG. Dlatego zaleca się np. banany zielone. Niewskazane jest spożywanie owoców z puszki czy wysokosłodzonych dżemów.

Insulinoterapia

Jest stosowana wówczas, gdy odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Insulinoterapia opiera się na podawaniu insuliny drogą podskórną. Dawki insuliny oraz pory iniekcji dostosowywane są indywidualnie dla przyszłej mamy i jej gospodarki cukrowej. Jeżeli ciężarna zauważa u siebie, że poziom glukozy jest zbyt wysoki w porze porannej, np. po śniadaniu, to prawdopodobnie przed tym posiłkiem konieczny będzie zastrzyk insuliny krótko i szybko działającej. Jeśli zaś u kobiety nieprawidłowy wynik pomiaru glikemii odnotowuje się na czczo, to w takiej sytuacji stosuje się insulinę dłużej działającą przed snem. Decyzja o dawce i porze stosowania insuliny jest podejmowana przez diabetologa w porozumieniu z ginekologiem.

Cukrzyca ciążowa - ciekawostki

☒ Jedna na dziesięć kobiet w ciąży zapada na cukrzycę ciążową.

☒ Ryzyko wystąpienia ponownie cukrzycy ciążowej w kolejnej ciąży wynosi 30 - 69%.

☒ U 18 - 50% pacjentek z cukrzycą ciążową rozwija się cukrzyca typu 2. Wiele kobiet dzięki cukrzycy ciążowej zmieniło permanentnie swoje nawyki żywieniowe.

☒ Istnieje wiele sposobów rekomendowanych przez dietetyków, które pozwalają zmniejszyć indeks glikemiczny posiłków.

☒ Stres ma wpływ na rozwój cukrzycy w czasie ciąży.

☒ Cukrzyca ciążowa nie jest wyrokiem – trzymanie się zaleceń lekarza i dbanie o siebie minimalizuje ryzyko powikłań i wystąpienia ewentualnych nieprawidłowości u dziecka.

Bibliografa - Materiał edukacyjny przygotowany w oparciu o:

1. Wender-Ożegowska E.et al. "Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą." Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2.5 (2017): 215-229.
2. Salmanowicz M. et al. "Diagnostyka i terapia cukrzycy ciążowej." Farm Pol 78.5 (2022): 283-292.