Karmienie piersią

Materiały edukacji zdrowotnej dla Pacjentów i ich rodzin.

Karmienie piersią

Droga mamo !

Wyłącznie karmienie piersią do 6 miesiąca życia to Standard żywienia niemowląt.

1. Mleko matki spełnia nie tylko funkcje odżywcze, ale również chroni przed czynnikami chorobotwórczymi. Pokarm kobiecy to zmieniający się dynamicznie, aktywny biologicznie płyn, pełen ludzkich probiotyków, białek, węglowodanów, tłuszczu, minerałów, a także enzymów czynników wzrostu i komórek macierzystych.
   
2. Każde dziecko jest inne, inaczej przebiega też proces karmienia. Rytm karmień jest kwestią indywidualną i jest on zależny od szeregów czynników. To dziecko zdecyduje ile i kiedy zje, oraz jak długo będzie trwał posiłek. Z tego względu przygotowaliśmy porady i wskazówki dotyczące skutecznego procesu laktacji.

Zalety karmienia piersią.

1. Dzieci karmione piersią zarówno w krajach rozwiniętych jak i rozwijających się rzadziej chorują, są znacznie rzadziej hospitalizowane i rzadziej umierają.

   
   

   Wśród krótkofalowych skutków należy wymienić: rzadszą zapadalność na choroby układu oddechowego, moczowego i pokarmowego. Karmienie piersią podczas infekcji powoduje działanie przeciwbólowe. Ponadto stwierdza się czterokrotnie mniejsze ryzyko zespołu śmierci łóżeczkowej niemowląt. W ciągu dalszych lat życia zmniejsza się ryzyko wystąpienia nadwagi i otyłości, cukrzycy typu I i typu II, astmy oraz wielu innych chorób.
   
   
2. U matki karmiącej piersią lepiej przebiega połóg, mniejsze jest ryzyko anemii. Karmienie piersią stwarza unikalną, pozytywną więź między matką a dzieckiem. Karmienie piersią jest tanie i wygodne. Mleko matki jest zawsze świeże, ciepłe i w każdej chwili gotowe do podania dziecku.

Dzieci karmione piersią mogą mieć nawet 300% więcej drobnoustrojów probiotycznych!

To olbrzymia różnica. Niektóre dobre bakterie są niesamowicie istotne dla naszego dobrostanu, tak bardzo, że niektóre firmy produkujące mieszanki dodają 1 lub 2 szczepy bakterii w swych produktach. Nasz układ pokarmowy zamieszkują dosłownie miliardy różnych bakterii, a w mleku matki znaleziono ponad 700 różnych szczepów. Jeden-dwa rodzaje szczepów dodanych do mieszanki to nic w porównaniu z kobiecym pokarmem.

• Bakterie, zamieszkujące jelita, wpływają nie tylko na układ odpornościowy noworodka i na zdolność radzenia sobie z infekcjami i chorobami, ale także na mózg.

W przypadkach, gdy nie możemy karmić piersią WHO poleca następujące kolejności:

• ściąganie pokarmu,
• karmienie dziecka mlekiem innej kobiety lub korzystanie z banku mleka,
• mleko modyfikowane.

Początek laktacji podczas pobytu na oddziale.

• Karmienie piersią powinno odbywać się już na sali porodowej w pierwszych 2 godzinach po urodzeniu dziecka, najpóźniej do 6 godzin. W tym czasie dziecko ma największą potrzebę ssania, a następnie zapada w fizjologiczny sen, który może trwać nawet 12 godzin. Jednak należy podjąć próbę karmienia już po 8 godzinach. Wcześniej pozwalamy dziecku spać.
  
• Następnie karmimy dziecko z częstotliwością 8-12 razy w ciągu doby lub częściej tzn. wg potrzeb (gdy dziecko jest głodne i gdy piersi matki są przepełnione), nie rzadziej niż co 3 godziny. Jeśli dziecko śpi dłużej niż 3 godziny należy go wybudzić i przystawić do piersi.
  
• Ważne jest również karmienie nocne 1-2 razy. Przerwa w karmieniu nie powinna przekraczać 4 godzin.
  
• Należy zwracać uwagę, aby dziecko było aktywne przy piersi (można wyciągnąć je z becika, przytulić, pobudzać, głaskać pod bródką, lekko uciskać pierś - kompresja, zmieniać pierś).
  
• Karmić tak długo jak dziecko tego potrzebuje i jest przy piersi aktywne - najkrócej 10 min, z jednej piersi. Zazwyczaj na początku laktacji czas karmienia trwa o wiele dłużej (niektóre dzieci potrzebują nawet godziny). Jeżeli dziecko nie zasypia i jest niespokojne, należy podać mu drugą pierś. Następne karmienie powinno rozpoczynać się od drugiej piersi. PAMIĘTAJ! Noworodek powinien wyrównać wagę urodzeniową do 7-10 dni, najpóźniej do 2 tygodnia życia. Jeśli tak nie jest, należy skonsultować to z położną środowiskową, lub lekarzem.
  
• W pierwszych godzinach po porodzie dziecko może nie jeść w ogóle i wybrać spanie (jeśli nie licząc pierwszego karmienia po narodzinach, które najlepiej aby odbyło się na sali porodowej). Nie powinno nas to niepokoić. To jest czas na odespanie również dla mamy.
  
• W 2-3 dniu życia dziecka przystawiaj je nie rzadziej niż co 3h, ale....na jak długo? W tym czasie bardzo trudno o dobrą regułę dla wszystkich noworodków. Dziecko może chcieć być przy piersi ciągle, ale może przy niej zasypiać już po 5 min i nie budzić się na karmienie. To jest jeszcze czas, aby dziecko przyzwyczaiło się do nowych warunków. Staramy się, aby akt karmienia trwał 10-15min. Żołądek dziecka jest w tym czasie wielkości wiśni - orzecha włoskiego. Piersi wytwarzają małe ilości pokarmu, który jest bardzo skoncentrowany i niezwykle bogaty w składniki immunologiczne. W tym czasie nie słychać przełykania pokarmu, ponieważ liczy się go w kroplach.
  
• 3-4 doba to czas, w którym u mamy zaczyna się laktogeneza II. To czas gwałtownego wzrostu ilości produkowanego pokarmu. Mama wytwarza dużo więcej pokarmu niż potrzebuje tego noworodek. Dziecko może wtedy jeść bardzo krótko - jego mały żołądek napełnia się szybko, ale jednocześnie maluszek może chcieć być przy piersi długo ze względu na potrzebę bliskości.
  
• 2-4 tydzień to czas stabilizacji ilości wydzielanego pokarmu, dostosowywania się tych ilości do potrzeb dziecka. To nadal czas, w którym pokarmu jest więcej niż potrzebuje tego noworodek. Zatem dziecku może wystarczać krótki czas, aby poczuć sytość. Przez dwa tygodnie dziecko informowało piersi i mózg mamy, jakie jest jego zapotrzebowanie na pokarm. W tym czasie rozpoczyna się laktogeneza III, polegająca na wytwarzaniu pokarmu w trakcie karmienia bez konieczności magazynowania go. Dziecko i mama nabierają też umiejętności karmienia piersią. Jednocześnie dziecko może potrzebować bliskości mamy równie mocno, a nawet bardziej niż posiłku.
  
• Każda pozycja do karmienia jest poprawna, jeśli jest możliwe skuteczne i efektywne karmienie. Ponieważ, karmienie trwa jakiś czas powinno być Wam wygodnie, sprzyjają temu pozycje: naturalna, z pod pachy czy leżąca.
  
• Nie zalecamy stosowania smoczków do uspokajania do 4 tyg. życia, ponieważ zaburza to prawidłowy przebieg laktacji.
  
• Dokarmiamy tylko w wyjątkowych sytuacjach rzeczywistego niedoboru pokarmu. Należy dobrać ilość i metodę dokarmiania z lekarzem.

Wskaźniki skutecznego karmienia - co to znaczy?

• dziecko jest prawidłowo przystawiane do piersi;
• sposób uchwycenia piersi przez dziecko oraz mechanizm ssania jest prawidłowy (m.in. brodawka nie jest bolesna, nie jest spłaszczona dziecko ssie szczelnie, nie cmoka, nie wypuszcza piersi);
• odgłos połykania jest słyszalny przez co najmniej 10 min z jednej piersi po 3 dobie życia (odgłos ten w pierwszych dobach do momentu nawału pokarmowego może nie być słyszalny, ale ważne jest aby dziecko aktywnie i odpowiednio długo ssało);
• dziecko jest karmione wg potrzeb, ale nie rzadziej niż co 3h licząc od początku karmienia (8-12 razy na dobę w tym co najmniej 1-2 razy w nocy. Przez pierwsze 4-6 tygodni warto pozwolić dziecku ssać pierś jak najdłużej, co warunkuje ustabilizowanie się laktacji na odpowiednim poziomie do potrzeb dziecka);
• wypływ pokarmu jest prawidłowy;
• piersi są luźniejsze po karmieniu, a stają się coraz bardziej pełne przed karmieniami;
• dziecko wydaje się być zadowolone po karmieniu (co nie oznacza, że dobrowolnie wypuści pierś, nie będzie chciało dalej ssać lub też da się odłożyć do łóżeczka);
• dziecko oddaje 3-4 żółte papkowate stolce w ciągu doby (od 5 doby do 6 tygodnia życia, później regularność stolców ulega zmianie);
• moczy 6-8 pieluch (od 5 doby), a mocz jest jasny i bezwonny;
• prawidłowo przybiera na wadze.

Warto pamiętać o tym, że płacz nie zawsze jest oznaką głodu. Dziecko w ten sposób komunikuje się z otoczeniem. Płaczem sygnalizuje różne dolegliwości (ból brzucha, przegrzanie, drapiącą metkę, nadmiar bodźców), a także potrzebę bliskości, przytulenia, strach. Dzieci które dodatkowo w okresie noworodkowym mają bardzo silnie zaznaczoną potrzebę ssania najlepiej czują się przy piersi, co dodatkowo sprzyja prawidłowemu pobudzeniu laktacji.

Najczęstsze problemy występujące w okresie laktacji:

• Brodawka i otoczka twarda i nieelastyczna - należy odciągać niewielką ilość pokarmu w celu zmiękczenia napiętej otoczki;
• Brodawki wklęsłe - wyciąganie brodawek kolektorem do brodawek lub laktatorem;
• Nawał pokarmu - pomiędzy 2-6 dobą jest to stan fizjologiczny świadczący o prawidłowo rozpoczynającej się laktacji. Aby bezpiecznie przejść przez ten okres, często karm swoje dziecko. Najlepiej co 1-2 godziny podawaj obie piersi. Sama proponuj karmienie, gdy poczujesz, że piersi stają się twarde. Jeśli noworodek ma problem z uchwyceniem brodawki w przepełnionej piersi, należy przed karmieniem odciągnąć niewielką ilość pokarmu i podać pierś dziecku. Po zakończeniu karmienia, jeśli pierś jest jeszcze przepełniona, należy odciągnąć nadmiar pokarmu, ale tylko do momentu odczucia ulgi. Nigdy nie opróżniamy piersi do końca! Można wykonać również zimne okłady po karmieniu. Czas trwania nie powinien przekraczać 20 min. Nie ograniczaj w tym czasie przyjmowania napojów, pij według pragnienia.
• Bolesne brodawki - najczęstszą przyczyną jest nieumiejętność przystawianie do piersi, dziecko zbyt płytko chwyta pierś i spłaszcza boleśnie brodawkę. Pamiętaj podawaj pierś, gdy dziecko szeroko otworzy buzię. Dotykając brodawką ust lub rynienki pod nosem, zachęcasz by dziecko szeroko otworzyło usta. W tym momencie energicznym ruchem skieruj pierś do buzi, wargi powinny być wywinięte, kąt otwarcia powyżej 130 stopni, nos i broda lekko dotykają piersi, a ssanie jest niebolesne. Jeśli czujesz, że jest coś nie tak, to zapewne dziecko płytko uchwyciło pierś. Trzeba wyjąć ją delikatnie i zacząć podawanie od nowa.
• Pielęgnowanie bolesnych czy popękanych brodawek - dobrym sposobem jest smarowanie brodawek po zakończeniu karmienia mlekiem matki i pozostawieniem go do wyschnięcia, częste wietrzenie, smarowanie lanoliną, stosowanie opatrunków dedykowanych do brodawek np.: opatrunki Multi-Mam oraz noszenie silikonowych muszli do czasu zagojenia się brodawek. Najważniejsze to prawidłowa technika karmienia.
• Zastój i zapalenie piersi - mleko gromadzi się w piersiach, dziecko próbuje ssać, ale nie uzyskuje pokarmu. W tym przypadku piersi wyczuwalne jest stwardnienie, bolesność przy dotyku, może obejmować całą pierś lub jej fragment. Objawom miejscowym towarzyszy ogólne złe samopoczucie, dreszcze, gorączka, ból głowy i mięśni.

Postępowanie:

→ często przystawiaj noworodka do chorej piersi, nie ograniczaj karmienia. Regularne opróżnianie piersi jest podstawowym warunkiem leczenia zapalenia;

→ jeśli dziecko nie je aktywnie, odciągaj pokarm laktatorem, ale tylko do odczucia ulgi;

→ po karmieniu wykonuj zimne okłady ze schłodzonego kompresu żelowego do 20 min;

→ ból i obrzęk pomoże zwalczyć lek przeciwbólowy – przeciwzapalny np. Ibuprofen (podawany zgodnie z zaleceniami);

→ jeśli po 24h nie następuje poprawa, zgłoś się do lekarza. Może być konieczne podanie antybiotyku;

→ w czasie zapalenia piersi nie wolno wykonywać forsownego masażu i wyciskania pokarmu.

Literatura:

1. Nehring- Gugulska M., Żukowska- Rubik M., Pietkiewicz A., Karmienie piersią w teorii i praktyce, podręcznik dla doradców i konsultantów laktacyjnych oraz położnych, pielęgniarek i lekarzy. Kraków 2017.
2. Iwanowicz- Palus G., Bień A. Edukacja przedporodowa, Warszawa 2020.
3. Żukowska- Rubik M., Nehring- Gugulska M., Stelmaszczulk P. Regulacja laktacji, https://cnol.kobiety.med.pl/pl/regulacja/laktacji/
4. Nehring- Gugulska M., Nehring P., Hadyś A., Centrum Nauki o Laktacji, Stanowisko Amerykańskiej Akademii Pediatrii w sprawie karmienia piersią 2012.
5. Nehring- Gugulska M. Karmienie piersią- wartość zdrowotna. Konferencja Wokół porodu XXI wieku, WUM, 14 PAŹDZIERNIK 2012.