Leki obniżające krzepliwość krwi

Materiały edukacji zdrowotnej dla Pacjentów i ich rodzin.

Informacje dla Pacjentów zażywających leki obniżające krzepliwość krwi

Krew posiada zdolność krzepnięcia. Jest to pożyteczna właściwość, dzięki której nie tracimy jej zbyt wiele np. w przypadku skaleczenia: krew po chwili krzepnie i rana przestaje krwawić.

Proces krzepnięcia jest procesem korzystnym np. w przypadku skaleczenia, o tyle są sytuacje i choroby stwarzające warunki do powstania skrzeplin, które mogą być niekorzystne z dwóch powodów:

1. mogą utrudnić przepływ krwi przez naczynia krwionośne, zmniejszając lub zamykając światło tętnicy czy żyły, mogą też utrudnić, ewentualnie blokować przepływ krwi przez sztuczną zastawkę
2. fragmenty skrzeplin mogą urywać się płynąc z krwią tworząc zator, który zamyka światło naczynia prowadząc do martwicy. Np. zator tętnicy mózgowej jest przyczyną udaru niedokrwiennego mózgu.

Jednak w pewnych sytuacjach występuje nadmierna krzepliwość krwi, co jest zjawiskiem niepożądanym, gdyż stwarza ryzyko zatoru - niebezpiecznego dla zdrowia i życia.

Najczęstsze sytuacje, zwiększonego ryzyka powstania skrzeplin:

✓ żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (ŻChZZ);

✓ migotanie przedsionków;

✓ stan po wszczepieniu sztucznej zastawki serca;

✓ stan po wszczepieniu niektórych protez naczyniowych;

✓ zakrzepica tętnic (najczęściej kończyn dolnych);

✓ wrodzone nadkrzepliwości;

✓ niewydolność serca, infekcje, stany zapalne;

Konieczne jest wówczas leczenie przeciwzakrzepowe, które polega na osłabieniu właściwości krzepliwych krwi, a tym samym zapobieganiu tworzenia się zakrzepów.
Leki przeciwzakrzepowe stosowane doustnie nazywane są doustnymi antykoagulantami.

Najstarszymi i najbardziej znanymi doustnymi antykoagulantami są:

• Acenokumarol (którego inne nazwy to Sintrom, Synkumar)
• Warfin (Warfaryna)

Ich działanie polega na hamowaniu czynności witaminy K, która bierze udział w procesie krzepnięcia krwi. Stosowanie Acenocumarolu czy Warfinu wymaga regularnej kontroli krwi, w celu oznaczania tzw. wskaźnika INR (z ang. International Normalized Ratio to znaczy Międzynarodowy Współczynnik Znormalizowany). U osób zdrowych, nie przyjmujących antykoagulantów wynosi w przybliżeniu 1 (0,8-1,2).

U osób, które zażywają doustne antykoagulanty, INR mieści się w przedziale: 2 - 3 lub 2,5 - 3,5. Mówimy wówczas o tzw. INR terapeutycznym, który jest pożądany jako wynik efektywnego leczenia. Zbyt niski wskaźnik INR (poniżej 2,0 )zwiększa ryzyko powikłań zakrzepowych, natomiast zbyt wysoki (powyżej 3,5) zwiększa ryzyko krwawień.

Aby ograniczyć ryzyko możliwych powikłań leczenia Acenokumarolem, Warfinem, należy stosować się do poniższych zaleceń:

1. Kontroluj INR przynajmniej raz w miesiącu (lub częściej, jeżeli jest on zbyt niski lub zbyt wysoki) – im wyższy wskaźnik INR, tym mniejsza jest krzepliwość krwi. Należy pamiętać, żeby te leki zaczęły działać, potrzeba ok.2-3 dni, podobnie po zaprzestaniu zażywania potrzeba średnio 3-4 dni, by krzepliwość wróciła do normy.
2. Nie zażywaj żadnych nowych leków bez porozumienia z lekarzem:
   • niebezpieczne są dla Ciebie zwłaszcza: Aspiryna, Acard, Polopiryna, leki z grupy NLPZ (np. Ibuprofen, diclofenak Voltaren, Ketonal – działają również wchłonięte z maści ) oraz większość antybiotyków, leki przeciwgrzybicze, preparaty paracetamolu w dużych dawkach, szczepionka przeciwko grypie, witamina A, witamina E, omeprazol a także np. Amiodaron - leki te nasilają działanie Acenokumarolu i Warfinu, co może powodować groźne krwawienia. Również preparaty ziołowe mogą nasilać działanie Acenocumarolu i Warfinu takie jak: miłorząb, szałwia, czosnek arcydzięgiel, papaja.
   • leki, które z kolei osłabiają działanie antagonistów wit. K, to: leki hormonalne (preparaty antykoncepcyjne, hormonalna terapia zastępcza), leki antyhistaminowe (przeciwuczuleniowe), preparaty zawierające witaminę K. Preparaty ziołowe : żeń-szeń, dziurawiec.
3. Spożywaj zawsze podobną ilość mięsa, warzyw i owoców. Gwałtowne zmiany diety wpływają na poziom wskaźnika INR.
4. Wiedz, że produkty spożywcze o dużej zawartości witaminy K, osłabiają działanie antykoagulantów, a tym samym zwiększają ryzyko powstawania zakrzepów. Należą do nich: otręby pszenne, olej słonecznikowy, wątróbka drobiowa , kapusta (najwięcej wit. K zawiera kiszona kapusta, szczególnie należy unikać jej spożywania), kalafior, ziarno soi, sałata, szpinak, brukselka, brokuły, botwina, kalarepa.
   Produkty o małej zawartości wit.K nie mające wpływu na działanie leków przeciwzakrzepowych : śmietana, mleko, jabłka, pomarańcze, truskawki, wołowina, marchew, ziemniaki, szparagi, groch, kukurydza, miód, grzyby, jajka, wątroba wieprzowa.

   
   

   Rada praktyczna:

   Ilość pokarmów ,szczególnie bogatych w witaminę K powinny być podobny w rytmie dobowym, wówczas raz ustalony wskaźnik INR nie będzie ulegał wahaniom z powodu diety.

5. Unikaj spożywania alkoholu, gdyż nasila on działanie leku i może spowodować krwawienie.
6. Aktywność fizyczna. Chory leczony doustnymi antykoagulantami ma większą skłonność do krwawień. Wszystkieurazy,równieżsportowemogąbyćniebezpieczneitrzebamiećtona uwadzewybierającsposób spędzenia wonnego czasu czy pracę.

Druga grupa doustnych antykoagulantów, coraz częściej stosowanych, to obecne od kilku lat:

Preparaty te są nazywane nowymi doustnymi antykoagulantami (new oral anticoagulants, NOAC) :

• Pradaxa (dabigatran), którego inne nazwy to: Telexer, Daxanlo, Zali,Wasedoc,Mirexan, Abagat, Dabigatran Eteksylan Stada,
• Xarelto (rywaroksaban), którego inne nazwy to: Zarixa,Xiltess, Xanirva, Runaplax, Rixacam,Mibrex, Kardatuxan, Bevimlar, Rivanoptim, Vixargo,Xerdoxo, Mantreda, Rivaroxaban,
• Eliquis (apiksaban)

Nie wymagają one comiesięcznego monitorowania wskaźnika INR oraz stosowania specjalnej diety. Należy wiedzieć, że w przypadku leków Xarelto, czy Eliquis, leki przeciwgrzybicze mogą nasilać ich działanie zwiększając efekt przeciwzakrzepowy.

Natomiast niektóre leki przeciwpadaczkowe i przeciwgruźlicze oraz preparaty dziurawca zwyczajnego mogą osłabiać ich działanie, zmniejszając efekt przeciwzakrzepowy.

Niepożądane działanie wszystkich leków przeciwzakrzepowych

Częstym działaniem niepożądanym jest podwyższone ryzyko krwawienia – bądź w postaci zewnętrznej, widocznej utraty krwi, bądź krwotoku wewnętrznego do środka organizmu.

Do objawów krwawienia należą:

• krwiomocz (czerwone, różowe lub ciemniejsze zabarwienie moczu); krwawienie z nosa lub dziąseł, np. przy myciu zębów;
• niewyjaśnione zawroty głowy lub osłabienie, nagły, ostry ból głowy;
• krwawienie z przewodu pokarmowego (czarne stolce, krew w stolcu, fusowate wymioty);
• krwawienie z dróg oddechowych (krwioplucie);
• wylewy do skóry (siniaki);
• u mężczyzn przedłużone krwawienie po zacięciu się przy goleniu;
• u kobiet krwawienia z dróg rodnych , przedłużające się lub obfite krwawienia miesięczne;
• krwawienie śródczaszkowe (objawiające się m.in. silnym bólem głowy, wymiotami, napadami drgawek oraz innymi objawami neurologicznymi).

Rada praktyczna:

W razie pojawienia się jakiegokolwiek w/w objawu skontaktuj się niezwłocznie z lekarzem i zgłoś się na oznaczenie INR

Aby zapobiec działaniom niepożądanym:

1. Przyjmuj zleconą przez lekarza dawkę leku zawsze o stałej porze.
2. Nie sumuj dawek pominiętych, gdyż prowadzi to do niebezpiecznej kumulacji leku we krwi.
3. W razie pojawienia się jakiegokolwiek krwawienia niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem.
4. W trakcie leczenia unikaj urazów, szczególnie głowy, klatki piersiowej i jamy brzusznej.
5. Noś przy sobie informację o leczeniu przeciwzakrzepowym np. w portfelu lub bransoletkę z informacją.
   Koniecznie dołącz do niej dokument z oznaczoną grupą krwi. Zapamiętaj, jaki powinien być Twój INR w czasie leczenia.
6. Spożywaj zawsze podobna ilość mięsa, warzyw i owoców. Gwałtowne zmiany diety wpływają na poziom wskaźnika INR.
7. W trakcie leczenia nie spożywaj alkoholu, gdyż nasila on działanie leku i może spowodować krwawienie.
8. Jeśli jesteś w ciąży lub ją planujesz, koniecznie poinformuj o tym lekarza.
9. Wiedz, że przeciwwskazane jest stosowanie zastrzyków domięśniowych. Mogą one spowodować powstanie krwiaków.
10. Zarówno drobne zabiegi chirurgiczne np. usunięcie zęba, operacja zaćmy, zabiegi dermatologiczne, artroskopia, jak i większe operacje chirurgiczne wymagają konsultacji z lekarzem. Zaleci on - z odpowiednim wyprzedzeniem - ewentualną przerwę w stosowaniu doustnych antykoagulantów i zastąpi je lekiem przeciwzakrzepowym podawanym w podskórnym zastrzyku (działa krócej i w innym mechanizmie).

Zawsze należy zapoznać się z ulotką dla pacjenta (dołączoną do opakowania z lekiem). Zawiera ona szczegółowe informacje o leku oraz o możliwych działaniach niepożądanych.

Dzięki przestrzeganiu zaleceń lekarza oraz wskazówek zawartych w niniejszym załączniku, chory staje się partnerem personelu medycznego w procesie leczenia i współautorem ograniczenia ryzyka powikłań.

Bibliografia

1. ulotki w/w leków,
2. D. Kaszuba, A. Nowicka ,,Pielęgniarstwo kardiologiczne. Podręcznik dla studentów medycznych” PZWL 2014,
3. B.Schmid, P.Strub, A.Studer ,, Farmakologia dla zawodów pielęgniarskich” MedPharm, 2013, dodruk 2019
4. A.Danysz, W.Buczko ,, Farmakologia Danysza.Kompenium farmakologii i farmakoterapii” Edra Urban&Partner , 2022
5. I. Wrońska, M. Sierakowska.,, Edukacja zdrowotna w praktyce pielęgniarskiej” PZWL 2015
6. J.Gawęcki ,, Żywienie Człowieka zdrowego i chorego” , TOM 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017.
7. M. Kluch i wsp. Wpływ diety wegetariańskiej na INR u pacjentki leczonej antykoagulantami. Przypadki Medyczne, 2018; 108, 586–590.