Nadciśnienie tętnicze kobiety w ciąży

Materiały edukacji zdrowotnej dla Pacjentów i ich rodzin.

Nadciśnienie tętnicze – kobiety w ciąży

Za wartości nieprawidłowe ciśnienia tętniczego krwi uznajemy wartości 140/90 mmHg lub wyższe w dwóch kolejnych pomiarach wykonanych w odstępie kilku minut.

Badanie należy wykonać po ok.15 minutach odpoczynku. Jednorazowo stwierdzone nieprawidłowe wartości ciśnienia nie upoważniają do postawienia rozpoznania, ale daje podstawę do dalszego monitorowania.

Czynniki ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego w ciąży:

✘ nadciśnienie ciążowe w poprzedniej ciąży (i jego powikłania - stan przedrzucawkowy, hipotrofia płodu, rzucawka, HELLP),

✘ wiek pacjentki (ryzyko rośnie z wiekiem),

✘ BMI powyżej 25 kg/m2,

✘ choroby przewlekłe przed ciążą (cukrzyca, nadciśnienie przewlekłe, toczeń układowy, zespół antyfosfolipidowy, przewlekłe choroby nerek),

✘ pierwsza ciąża,

✘ duży odstęp między ciążami ( >10 lat).

Postępowanie w zdiagnozowanym nadciśnieniu tętniczym

Podstawą leczenia jest zastosowanie leków hipotensyjnych w celu uzyskania optymalnych wartości i zminimalizowania prawdopodobieństwa wystąpienia powikłań narządowych.

Stan przedrzucawkowy jest manifestacją powikłań nadciśnieniowych w narządach, która objawia się poprzez małopłytkowość, zaburzenia funkcji wątroby, nerek, ośrodkowego układu nerwowego i/lub hipotrofię płodu. Niestety przyczyny tego stanu nie są do końca poznane.

Jednym z najpoważniejszych powikłań nie leczonego stanu przedrzucawkowego jest rzucawka, która jest stanem zagrożenia życia dla matki i dziecka.

W obecnych czasach dostępność metod diagnostycznych i odpowiednie leczenie pozwala zminimalizować występowanie rzucawki do minimum.

Tak długo jak jest to bezpieczne pacjentki z nadciśnieniem są kontrolowane ambulatoryjnie. Mają wykonywane badania laboratoryjne, obrazowe i KTG. Od 36 tygodnia wizyty kontrolne powinny odbywają się co tydzień.

Wskazaniem do intensywnego nadzoru i hospitalizacji w Oddziale Patologii Ciąży jest na przykład oporne na leczenie ambulatoryjne ciśnienie tętnicze z wartościami 160/110mmHg lub wyższymi a także objawy zwiastujące wystąpienie rzucawki.

W szpitalu Pacjentka wraz z dzieckiem jest pod stałą opieką personelu położniczego i ma zapewnioną ciągłość monitoringu. Istnieje możliwość dożylnej podaży leków hipotensyjnych oraz siarczanu magnezu w profilaktyce rzucawki. We wskazanych przypadkach Pacjentka może też otrzymać steroidoterapię w celu stymulacji rozwoju płuc płodu. Bezpieczeństwo matce i dziecku gwarantuje również stały dostęp do sali cięć cesarskich i doświadczony zespół, dzięki temu jest możliwe wykonanie nagłego cięcia cesarskiego.

Co powinna robić pacjentka z nadciśnieniem w ciąży?

Jednym z podstawowych zaleceń w przypadku zdiagnozowania nadciśnienia tętniczego w ciąży jest prowadzenie oszczędzającego trybu życia. Oznacza to w szczególności unikanie stresu i wysiłku fizycznego np. dźwigania czy intensywnych ćwiczeń. Podejmowanie lekkiej aktywności ruchowej (takiej jak spacery) jest możliwe, ale jej dobór powinien być ściśle konsultowany z lekarzem . Ważne jest również zadbanie o zdrowy sen oraz częsty, regularny odpoczynek w pozycji leżącej, szczególnie na lewym boku. Pozycja ta zmniejsza ryzyko ucisku na żyłę główną, co działa korzystnie na pracę układu krwionośnego.

Niewątpliwie doświadczenie nadciśnienia tętniczego krwi w ciąży istotnie wpływa na stan psychiczny kobiety, lęk o dziecko i konieczność hospitalizacji wzmagają stres i napięcie emocjonalne. Ważne jest zatem stosowanie metod redukujących stres i napięcie psychofizyczne u pacjentki. Prostą i bezpieczną formą relaksacji mogą być ćwiczenia oddechowe, których główną cechą jest wolne tempo oddechu, przy czym wydech powinien być dłuższy niż wdech oraz zaangażowanie toru przeponowego, to znaczy, że oddech kierujemy do dolnych żeber. Prawidłowa praca przepony oddechowej nie tylko nas uspokaja, ale również bierze udział w wytworzeniu właściwego gradientu ciśnień w jamach ciała. Ułatwia to tym samym przepływ krwi i drenaż limfatyczny. Charakterystycznym i uciążliwym objawem towarzyszącym nadciśnieniu tętniczemu w ciąży są uogólnione obrzęki, które nie ustępują po nocnym odpoczynku. Bezpieczną metodą fizjoterapeutyczną, którą można stosować wspomagająco na obrzęki u ciężarnych jest kinesiotaping. Polega ona na założeniu na skórę np. podudzi, stóp lub kończyn górnych elastycznych plastrów, których zadaniem jest usprawnienie przepływu limfy. Efektem kinesiotapingu może być wyraźne zmniejszenie odczucia ciężkości, sztywności czy mrowienia kończyn.

Zalecenia dietetyczne dla kobiet w ciąży i starających się o potomstwo:

• dietę bogatą w wapń, magnez i kwas foliowy - dieta bogata w warzywa i owoce może obniżyć wartości ciśnienia krwi nawet o 10 mmHg już po 2 tygodniach stosowania!
• wyższe spożycie błonnika i ograniczenie żywności przetworzonej co sprzyja obniżeniu wartości RR
• stosowanie suplementów w okresie prekoncepcyjnym (kwas foliowy, witamina D)
• aktywność fizyczną (150 minut tygodniowo aktywności o umiarkowanym natężeniu)

Bibliografia - Materiał edukacyjny oparty o:

1. Prejbisz A., et al. "Postępowanie w nadciśnieniu tętniczym u kobiet w ciąży. Zapobieganie, diagnostyka, leczenie i odległe rokowanie. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników." Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 4.2 (2019): 43-111.
2. Wojciechowska E, Lewandowski J. "Znaczenie różnych metod pomiaru ciśnienia tętniczego u kobiet w ciąży z nadciśnieniem tętniczym." Medycyna Faktów 16.2 (59) (2023): 139-146.
3. Szczepkowska A., et al. "Planowanie ciąży u kobiet z nadciśnieniem tętniczym przewlekłym." Choroby Serca i Naczyń 17.4 (2020): 236-241.
4. Wicha W. „Zapobieganie obrzękom w praktyce fizjoterapeutycznej z wykorzystaniem Kinesiology Tapingu.” Journal of Education, Health and Sport 12.9 (2022): 227-235.